Γιατί τα ουράνια σώματα είναι στρογγυλά

Μέσω τηλεσκοπίων στη Γη και στο διάστημα, οι αστρονόμοι μπορούν να ρίξουν μια ματιά στις μακρινές περιοχές του σύμπαντος. Και ανεξάρτητα από το πόσο μακριά ή πόσο παράξενος είναι ο πλανήτης, τουλάχιστον ένα πράγμα φαίνεται να ισχύει στο διάστημα: πολλά πράγματα είναι σφαιρικά.Τι κάνει λοιπόν αυτά τα ουράνια σώματα στρογγυλά; Εν ολίγοις, είναι η βαρύτητα.

«Είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι γνωρίζουμε τόσα πολλά πράγματα που βρίσκονται γύρω από το διάστημα», δήλωσε στο Live Science ο Anjali Tripathi, αστροφυσικός στο Πρόγραμμα Εξερεύνησης Εξωπλανητών της NASA, που εργάζεται στο Jet Propulsion Laboratory στην Καλιφόρνια.

Η επίδραση της βαρύτητας για να είναι ένα αντικείμενο σφαιρικό  είναι αποτέλεσμα της αυτοβαρύτητας, της βαρύτητας που ασκεί ένα αντικείμενο - σε αυτή την περίπτωση, ένα ουράνιο σώμα - στον εαυτό του. Μόλις ένας πλανήτης, ή ίσως ένα φεγγάρι, συσσωρεύσει αρκετή μάζα, η αυτοβαρύτητά του θα το κάνει να έχει σχήμα σφαίρας.

Τα σώματα του σύμπαντος σχηματίστηκαν μετά την έκρηξη του Big Bang πριν από περίπου 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια. Μικροσκοπικά σωματίδια σκόνης που κυκλοφορούσαν σε τεράστια σύννεφα σκόνης σε σχήμα ντόνατ άρχισαν να συγκρούονται. Εάν η σύγκρουση ήταν αρκετά ήπια, σύμφωνα με τη NASA, τα σωματίδια σκόνης συγχωνεύτηκαν. Η μία σύγκρουση μετά την άλλη δημιούργησε ένα φαινόμενο χιονοστιβάδας. Όσο περισσότερη μάζα συσσώρευε ένας εκκολαπτόμενος πλανήτης, τόσο περισσότερο αυξανόταν η βαρύτητά του και τόσο περισσότερη ύλη προσέλκυε.

Αυτή η «βαρύτητα τραβά όλη την ύλη προς το κέντρο βάρους», δήλωσε ο Bruno Merín, αστρονόμος και επικεφαλής του Κέντρου Επιστημονικών Δεδομένων ESAC του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος στη Μαδρίτη. Είναι σαν τον νεροχύτη της κουζίνας, είπε: «Όλο το νερό θα ρέει μέσα από την τρύπα στο κάτω μέρος». Στην περίπτωση των πλανητών, «κάθε κομμάτι ύλης προσπαθεί να πλησιάσει όσο το δυνατόν περισσότερο στο κέντρο βάρους».

Τα πλανητικά σώματα θα συνεχίσουν να μετατοπίζουν την ύλη μέχρι να βρουν μια ισορροπία, μια κατάσταση στην οποία κάθε σημείο είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στο κέντρο. Και το μόνο σχήμα που επιτυγχάνει αυτό το είδος ισορροπίας στο διάστημα είναι μια σφαίρα, δήλωσε ο Merín στο Live Science.

Ο Ερμής και η Αφροδίτη είναι σχεδόν τέλειες σφαίρες επειδή είναι  περιστρεφόμενοι πλανήτες από βράχο. Οι πλανήτες πάγου τείνουν επίσης να είναι σχεδόν τέλεια στρογγυλοί, καθώς το «στρώμα πάγου κατανέμεται πολύ ομοιόμορφα», δήλωσε ο Merin.

Αλλά «στρογγυλό» δεν σημαίνει ότι κάθε πλανήτης είναι μια τέλεια σφαίρα. Οι αέριοι γίγαντες Δίας και Κρόνος διογκώνονται στον ισημερινό τους επειδή περιστρέφονται γρήγορα. Αντί για μια τέλεια σφαίρα, ο Κρόνος μοιάζει με μια μπάλα μπάσκετ στην οποία κάθεται κάποιος, σύμφωνα με τη NASA. Ακόμη και η Γη έχει μια μικροσκοπική διόγκωση μικρότερη από 1%, λόγω της φυγόκεντρης δύναμης, της εξωτερικής δύναμης σε ένα περιστρεφόμενο αντικείμενο. Έτσι η Γη είναι πεπλατυσμένη, ή μια ελαφρώς πεπλατυσμένη σφαίρα.

Αν και το σύμπαν βρίθει από σφαίρες, πολλά σώματα στο διάστημα δεν είναι καν σφαιρικά. Οι αστεροειδείς και οι κομήτες μπορούν να έρθουν σε οποιοδήποτε σχήμα, μεταβαλλόμενοι από συντριβές και διαστρική περιστροφή. Ο Άρης έχει ένα φεγγάρι σε σχήμα πατάτας που ονομάζεται Φόβος. Στην πραγματικότητα, μόνο περίπου 20 από τα σχεδόν 300 γνωστά φεγγάρια στο ηλιακό σύστημα έχουν το γνωστό στρογγυλό σχήμα που περιμένουμε, τα υπόλοιπα είναι πιο ακανόνιστα.

Ο λόγος για όλα αυτά τα μη σφαιρικά σώματα: Η χαμηλότερη μάζα τους σημαίνει ότι δεν έχουν αρκετή βαρύτητα για να εξομαλύνουν το σχήμα τους, δήλωσε ο Tripathi.